Znajomość reakcji drewna na wilgoć oraz temperaturę umożliwia wybranie najbardziej odpowiedniego gatunku drewna do okreslonych potrzeb. Nie wszystkie gatunki drewna reaguj tak samo na zmiany temperatury, czy poziomu wilgoci. Warto wiedzieć z jakiego drewna można wykonać podłogę w łazience, kuchni, czy przedpokoju by zachowała swoja estetykę przez długie lata.
Znajomość zachowania drewna w kontakcie z wilgocią i wodą umożliwia:

• wybór gatunku drewna pod kątem wtasnych potrzeb i warunków panujących w pomieszczeniu, w którym przewidziana jest drewniana podłoga,
• znajomość parametrów technicznych drewna ułatwia pracę z drewnem zwłaszcza wybór narzędzi, prędkość prac itp.,
• przewidzieć reakcje drewnianego materiału podłogowego na chemię, tj. kleje i lakiery,
• przewidzieć reakcję drewna na skoki termiczne,
• zapoznać się z właściwym ciężarem drewna.

Wśród wielu właściwości drewna podstawowe to: ciężar właściwy drewna, jego poziom wilgotności, skurcz, rozsychanie się i stopień deformacji. Znajomość tych danych jest niezbędna, ponieważ od stanu fizycznego drewna zależy, czy podłoga zostanie dobrze wykonana, czy nie.

Ciężar wtaściwy wyraża się w kg/m'. Zawartość wody w drewnie powoduje bardzo duże różnice w ciężarze drewna. Poziom wilgotności drewna ma wpływ na jego objętość. Drewniany element może zmniejszyć swoją objętość nawet o jedną trzecią przy mniejszej wilgotności. Ciężar właściwy przy normalnej wilgotności ok. 12i jest zmienny, takie zjawisko jest związane z samą strukturą drewna, która jest zróżnicowana, dlatego warto mówić o ciężarze właściwym względnym, a nie ostatecznym.
Wśród innych czynników wpływających na zmianę objętości drewna należy wymienić przede wszystkim:

• rodzinę botaniczną i typologię danego gatunku drewna,
• właściwości terenu, na którym rosło drzewo,
• obecność lub brak bieli i twardziela,
• część drzewa, z której zrobiono element drewna brany pod uwagę
• obecność w badanym elemencie wad.

Drzewo żywe, lub bezpośrednio po ścięciu może mieć wilgotność od 50 do 3001 w zależności od gatunku i środowiska, w którym rosło. Bezpośrednio po ścięciu woda zawarta w komórkach drzewnych wydostaje się jako pierwsza, co powoduje spadek wagi, ale nie ma wpływu na objętość. Dopiero, gdy drewno osiąga poziom wilgotności okoto 30-35% zaczyna wysychać woda znajdująca się na ścianach komórek drewna. Ten etap jest bardzo istotny, ponieważ jakikolwiek ubytek wilgotności po jego przekroczeniu powoduje zmniejszenie objętości, dając tym samym początek skurczowi drewna.
Za poziom wilgotności rozumie się ilość wody obecnej w drewnie, wyraża się go w % wody obecnej w drewnianym elemencie w stosunku do ciężaru suchego elementu drewna. W materiale podłogowym znajomość poziomu wilgotności jest bardzo istotną informacją pozwalającą uniknąć zniekształceń, które bezpowrotnie mogą zniszczyć drewnianą podłogę.
Drewno jest żywym materiałem i ma skłonność do reagowania na wilgoć w pomieszczeniu, w którym się znajduje. Proces utraty wilgoci, jak i jej wchłaniania, od którego zależne jest zjawisko odwrotne do skurczu zwane pęcznieniem nie ustają nigdy. Z tej przyczyny należy wcześniej ustalić poziom wilgotności jaki drewniane elementy powinny posiadać ze względu na ich przeznaczenie. Warto przytoczyć kilka przyktadów. Deszczułki przeznaczone do pomieszczenia o temperaturze 12°C i względnej wilgotności powietrza na poziomie 60% powinny mieć poziom wilgotności około 11,51. Poziom wilgotności parkietu przeznaczonego do pomieszczenia o temperaturze 30°C i względnej wilgotności powietrza 50i powinien wynosić okoto 8-9%. Jeśli materiał podłogowy ma być układany w pomieszczeniu o temperaturze 10°C i względnej wilgotności powietrza 40i powinien mieć poziom wilgotności około 7,9%.

Skurcz wymiarowy i objętościowy drewna to zjawisko związane z utratą wody zgromadzonej w drzewie za jego życia. Najwięcej wody ubywa z drewna bezpośrednio po ścięciu i podczas składowania. Składowanie drewna zaczyna się w momencie, kiedy poziom wilgotności spada do 30% w stosunku do jego ciężaru w suchym stanie, tj. kiedy zaczyna odparowywać woda ze ścian komórkowych, po odparowaniu wody zawartej w samych komórkach. Zazwyczaj twardsze gatunki, drewna ulegają większemu skurczowi aniżeli te o niższym ciężarze właściwym. Jednak gęstsza budowa i mniejsza porowatość ciężkich gatunków drewna daje większąwytrzymałość na ruchywody więc nawet po składowaniu są one mniej podatne na zmiany wilgotności w pomieszczeniu.
Skurcz znajduje swoje odbicie w wymiarach i kształcie materiału podłogowego, a częstotliwość skurczu zależy od gatunku drewna. Spadek wilgotności od 30-25°o do stanu suchego powoduje w drewnie następujące skurcze: styczny skraca obwód, skurcz promieniowy powoduje zbliżanie się stoi do środka zmniejszając grubość, poprzeczny skurcz powoduje skracanie włókien drzewnych.

Łódkowanie jest związane ze skurczem drewna jak również z tym, z której części pnia wykonano deszczutkę. Zjawisko łódkowania związane jest głównie z materiałem podłogowych pochodzącym z desek stycznie wyciętych z pnia oraz z różnic wynikających między skurczem stycznym i promieniowym, jak i z rozkładu tych sit względem stycznego wykroju deski.
Między różnymi napięciami w drewnie najsilniejsza jest sita związana ze skurczem stycznym. Właśnie w wyniku skurczu stycznego deski, jak również drewniane elementy z nich wykonane, zmieniają kształt. Bok deski wygina się od strony najbardziej oddalonej od twardzieli drzewa, a więc najbliższym ułożeniu stycznemu.
Łódkowanie jest łatwiejsze do przewidzenia jeśli weźmie się pod uwagę, że skurcz styczny powoduje skracanie obwodu pierścieni przyrostu rocznego, więc może mieć ono duży wptyw na zmianę kształtu jeśli znajdują się one tylko na jednej stronie deszczułki. Jedynie deszczułki stycznie wycięte z pnia nie ulegają znieksztatceniom,ponieważ równoważą się sity działające na każdą stroną deszczułki. Zróżnicowanie zmian objętości drewnianych elementów pozwala na sklasyfikowanie średniego stopnia skurczu i zniekształceń różnych gatunków drewna. Dane mogą być zapewne pomocne w ustaleniu ruchów drewna należy jednak pamiętać o tym, że świeże drewno jest o wiele bardziej podatne na skurcz aniżeli ten sam gatunek drewna po całkowitym wyschnięciu. Wiele gatunków drewna podatnych na pokaźne skurcze objętościowe po całkowitym wyschnięciu bardzo słabo reaguje na zmiany warunków środowiskowych. Warto więc zawsze dowiedzieć się od dostawcy materiału podłogowego 0 stopniu wilgotności drewna, sposobie wysychania oraz od jak długiego czasu drewno jest całkowicie suche.

Stopień deformacji (znieksztatcenia) to stosunek między skurczem promieniowym a stycznym w danym gatunku drewna. Stopień ten wyraża się następującymi przymiotnikami: niski (do 2%), średni (do 3i), wysoki (powyżej 3%). To stosunek różnych ruchów drewna w różnych kierunkach anątomicznych. To ważne dane, które należy zawsze brać pod uwagę, ponieważ każdy element drewniany ma inny kształt więc składa się z różnych części pnia. Nie są one zawsze styczne lub promieniowe, dlatego nie można ocenić z góry ruchów objętościowych i wielkościowych dla różnych kierunków. Można jednak przewidzieć średnio stopień odkształceń biorąc pod uwagę kompozycję danego drewnianego elementu oraz dwa kierunki styczny i promieniowy, które mają największy wpływ na zjawiska skurczu i pęcznienia.

Jeżeli stosunek drewno-wodaśrodowisko nie jest idealny, to mogą nastąpić skurcze, lub pęcznienia w wyniku utraty lub wchłaniania wilgoci przez drewno. Rozmiar zmian objętościowych i wielkościowych jest uzależniony od anatomicznych kierunków drewna, tj. od kierunku wzdłużnego (równoległego do osi drzewa), promieniowego ( prostopadłego do osi wzdłużnej) i stycznego (stycznego w stosunku do stoi rocznych). Drewno przechodząc ze stanu świeżego o normalnej wilgotności na poziomie 12i wykazuje skurcz w granicach 0,2-0,3% w kierunku wzdłużnym (zwanym również osiowym), oraz 2-3% w kierunku promieniowym i 4-6% w kierunku stycznym. Różnica między dwoma skrajnościami, promieniowym i stycznym skurczem, jest przyczyną powstawania pęknięć w ściętych pniach, łódkowania i wypaczeń pojawiających się na deskach lub innych drewnianych elementach, które nie zostały poddane suszeniu i sezonowaniu w odpowiedni sposób. Ta charakterystyka może być różna w obrębie tego samego drzewa lub desek pochodzących z tego samego drzewa. Na przykład jeśli ze świeżego pnia zostaną wykonane deski o podłużnym przekroju, tej samej długości po osiągnięciu poziomu wilgotności 12i będzie można zauważyć, że różne deski zachowały się w inny sposób. Deski pochodzące z zewnętrznej części pnia tej bliższej korze będą bardziej odkształcone od tych pochodzących z części pnia bliższych twardzieli. Przyczyn należy szukać w różnej rozpiętości kąta stoi rocznych w stosunku do boków desek, co pozwala skurczowi stycznemu działać na większej powierzchni prowokując większe odkształcenia.

Przejście drewna ze stanu świeżego do stanu suchego może odbywać się przez sezonowanie naturalne lub sztuczne suszenie.
W pierwszym przypadku zajmuje to bardzo dużo czasu i trudno przewidzieć moment, w którym wilgotność będzie na pożądanym poziomie. W przypadku sztucznego suszenia odbywa się to szybciej z możliwością wysuszenia drewna do wcześniej wyznaczonego poziomu wilgotności. Zazwyczaj dla drewna, które jest przeznaczone do użytku na wolnym powietrzu poziom wilgotności jest wystarczający na poziomie 15%, zaś dla drewna przeznaczonego do pomieszczeń poziom ten musi być niższy od 12%, należy przy tym uważać, by nie oddalić się zbyt od tego poziomu, ponieważ może to wywołać zjawisko pęcznienia spowodowane poziomem wilgotności w pomieszczeniu.
Obniżenie naturalnej wilgotności drewna jest określane jako sezonowanie i dotyczy półfabrykatów. Fryzy można uktadać w literę "V" na specjalnych stojakach, co ułatwia pozbycie się nadmiaru wody i dobry przepływ powietrza.

Do sztucznego suszenia wykorzystuje się źródło ciepła, które umożliwia uzyskanie pożądanego poziomu wilgotności. Najczęściej stosuje się tzw. odgrzewanie konwekcyjne, w którym do osuszenia drewna wykorzystuje się ciepłe powietrze.
Należy zawsze pamiętać o tym, że drewno jest żywym materiałem, którego właściwości fizyczne takie jak skurcz, czy ciężar właściwy mają bardzo duże znaczenie. Znajomość reakcji drewna na zmiany temperatury, czy wilgotności to dane pomocne przy ustalaniu najbardziej odpowiedniego gatunku drewna do danego pomieszczenia i unikaniu nieprzyjemnych niespodzianek.

Agnieszka Purzycka

Text zaczerpnięty z:
PROFESJONALNY PARKIET
fachowe czasopismo dla branży parkieciarskiej #3 grudzień 2001